بررسی الگوی‌های توزیع فضایی دما، بارش و رطوبت با استفاده از تحلیل اکتشافی زمین‌آمار (بررسی موردی: نواحی مرکزی ایران)

تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی روشی برای بررسی الگوهای فضایی تصادفی و غیرتصادفی توزیع متغیرهای فضایی است و خودهمبستگی فضایی از کاربردی‌ترین و مهم‌ترین ابزارهای تحلیلی برای پژوهش در مورد داده‌های فضایی است. هدف از این پژوهش، تبیین فضایی الگوی‌های دما، بارش و رطوبت نواحی مرکزی ایران با استفاده از خودهمبستگی فضایی مدل­های موران سراسری و موضعی است. برای این منظور از داده­‌‌های 72 ایستگاه هواشناسی(همدیدی و اقلیم‌شناسی) در دوره آماری1350-1390 استفاده شده است. از روش‌های درون‌یابی کریجینگ معمولی، ساده و عام با مدل‌‌های دایره‌ای،گاوسی، کروی و نمایی برای درون‌یابی داده‌ها استفاده شده و با معیارهای خطا شامل ریشه دوم مربعات خطاو مقدار استاندار شده‌آن، میانگین قدرمطلق خطا، میانگین انحرافات خطا و میانگین توان دوم خطا، به ارزیابی صحت و دقت آنها پرداخته شده‌ است. نتایج صحت‌‌سنجی اشکار ساخت که روش درون‌یابی کریجینگ معمولی بامدل نیم‌پراش‌نگارگاوسی(دارای آستانه) به بهترین شکل الگوی توزیع فضایی بارش و روش کریجینگ عام بانیم‌پراش‌نگارنمایی(فاقد آستانه) الگوی توزیع فضایی دما و رطوبت را در نواحی مرکزی ایران تبیین می‌کنند. به‌منظورتبیین الگو‌های فضایی حاکم بر دما، بارش و رطوبت از آماره‌های سراسری و موضعی موران درحکم رویکردهای تحلیل اکتشافی داده‌های فضایی استفاده شده است. نتایج حاصل ازتحلیل اکتشافی داده‌های فضایی دما، بارش و رطوبت در ایران مرکزی نشان داد که الگوی دما، بارش و رطوبت براساس موران سراسری الگوی خوشه بالا است. در این میان، رطوبت نسبت به سایر متغیرها خوشة ­بالاتری دارد. نتایج حاصل از موران موضعی نیز نشان داد که الگوهای دما، بارش و رطوبت در گستره‌ بزرگی از نواحی مرکزی ایران از الگوی تصادفی تبعیت می­کنند؛ با وجود این، الگوی دما توزیع پراکندگی بیشتری داشته است.